चीन पाकिस्तान इकोनोमिक करिडोर (सीपीइसी) सुरु भएको केहि समयमा नै टुक्रिएको हो । यस अन्र्तगतका ठूला आयोजनालाई आवश्यक रकम जुटाउन समस्या भइरहेको छ भने पूरा भएको परियोजनाहरु बन्द हुँदैछन । र अब पाकिस्तान सरकारले सीपीइसी प्राधिकरण पनि खारेज गरेको छ, यस प्राधिकरण सहज र द्रुत विकासको लागि गठन गरिएको थियो।
पूर्वाधार आयोजना निर्माणका लागि प्रतिज्ञा गरिएको कोष जारी गर्ने बेइजिङ तदारुक छैन। यता चाइनिज कम्पनीहरूले पनि सीपीइसी परियोजनाहरूमा बक्यौता भुक्तानीको माग गर्दै विद्युत उत्पादन रोकेका छन् । सीपीइसी ऋणमा उच्च ब्याज, बढ्दो परियोजना लागत, कमजोर परियोजनाहरू र सीपीइसी पूर्वाधारमा आक्रमणहरू एक सेतो हात्ती सपनाका प्रमुख मुद्दाहरू हुन् ।
चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले सन् २०१३ मा बेल्ट एण्ड अवधारणा ल्याएका थिए, बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभले विश्वव्यापी ध्यान खिचेको थियो। सीपीइसी त्यसमध्येको एक हो, जसलाई पाकिस्तानको भाग्य परिवर्तन गर्न भनिएको थियो।
तर चीजहरू सोचेजस्तो भएन, र बरु समय समयमा पाकिस्तानको आर्थिक अवस्था बिग्रियो, पाकिस्तान ऋणतर्फ धकेलियो। ६२ अर्ब अमेरिकी डलरको सीपीइसी मेगाप्रोजेक्ट ७९८ वर्ष बितिसक्दा पनि सुरु नभएको देखेर ।
पाकिस्तानमा निराशा बढ्दै गएको छ । पाकिस्तानी मन्त्री अहसान इकबाल महत्वपूर्ण परियोजनाहरूको सुस्त प्रगतिप्रति असन्तुष्टि व्यक्त गरेका छन् । पाकिस्तानका धेरै राजनीतिज्ञ र विज्ञहरू यसको सम्भाव्यताको बारेमा चिन्तित थिए किनकी सीपीइसी परियोजनाहरू र तिनका शिकारी ऋण सर्तहरू चिन्ताजनक कुराहरु थिए ।
अब अमेरिकाले यस्तै आर्थिक सहयोग गरेमा पाकिस्तान सरकारले सीपीइसी खारेज गर्ने बारे पनि सोच्नेछ । उता चिनियाँ कम्पनीहरूले चलिरहेको बिद्युत उत्पादन रोक्ने निर्णय गरिदिएकाले ऊर्जा संकटले इस्लामाबादलाई सीपीईसीको आकारमा कटौती गर्ने बलियो कारण दिएको छ। ऊर्जा १५ हजार ५ सय मेगावाट उत्पादन हुँदा अभाव ६ हजार मेगावाट नाघेको थियो ।
चिनियाँ कम्पनीहरूले १९८० मेगावाट विद्युत उत्पादन कटौती गर्ने निर्णय गरेका छन् । ३ सय अर्ब रुपैयाँ नतिरेकोले स्थापित क्षमताको ३७ प्रतिशत मात्रै बढेको छ र पाकिस्तानमा विद्युत संकटको नयाँ लहर देखापरिसकेको छ ।
इस्लामावादले सीपीइसी हटाउने प्रतिक्रिया दिएर पाकिस्तानमा चीनको प्रभाव रहिरहन नचाहेको स्पष्ट सङ्केत दिएको छ । यसबाहेक, सीपीइसी मा पाकिस्तानको शक्तिशाली सेनाको सहभागीता कम गर्न पनि इस्लामावाद लागिपरेको देखिन्छ ।
पाकिस्तानले आफ्नो राजस्वको ठूलो हिस्सा सीपीइसी परियोजनाका लागि ऋण तिर्न खर्च गरेको पाइन्छ । यद्धपि धेरै सीपीइसी परियोजनाहरू ढिलाइ वा असफल भएका छन् । इस्लामाबादले आफ्नो समाधान अब आँफै खोज्नेछ ।
यता चीनले पाकिस्तानलाई थप दबाब दिन मुख्य परियोजनाहरुको अन्तिम चरणको रकम दिन बन्द गरेको छ भने आफ्नो भुक्तानी नतिरेसम्म चीनका कम्पनीले बिधुत उत्पादन नगर्ने भएपछि पाकिस्तानमा उर्जा संकटको नयाँ लहर र त्रास आइसकेको छ ।
यसरी पाकिस्तानले चीनका कम्पनीहरुलाई भुक्तानीमा ढिलाई गरेमा पाकिस्तानका लागि सिपिइसी ठुलो जिम्मेवारी र गहन खर्चको श्रोत हुने कुरामा दुइमत छैन । पाकिस्तानको चालु खाता घाटा पहिले नै १३।२ बिलियन अमेरिकी डलर पुगेको छ । चालु आर्थिक वर्षको नौ महिनामा नै देशको जीडीपी को ५–६ प्रतिशत हुने अपेक्षा गरिएको छ ।
प्रत्येक औसत पाकिस्तानी ले सीपीइसी ले विकास र समृद्धि ल्याउने कुरामा विश्वास गरेका थिए । तर, एसियाली विकास बैंक (एडीबी)को प्रतिवेदनले सीपीइसीले मात्रै परिणमहरु ल्याउन नसक्ने बताएको छ । उक्त प्रतिवेदनले सीपीइसीमा ठूला संरचनात्मक सुधारहरू नभएसम्म परिणामहरू प्राप्त नहुने प्रमाणित गरेको छ । सीपीइसी मा इस्लामाबाद र बेइजिङ बीचको दरार प्रत्येक दिन फराकिलो हुँदैछ।
