दोहोरो नागरिकता लिएकाले राष्ट्रिय पहिचान रोज

काठमाडाैं- रवि लामिछानेको नागरिकता बारेको विवाद निरूपण गर्दै सुनाउँदै सर्वोच्च अदालतले नागरिकताबारे नयाँ नजिर स्थापित गरिदिएको छ । 

शुक्रबार सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक इजलासले सुनाएको फैसलाको प्रस्ट सन्देश छ–कुनै नेपालीले विदेशको समेत नागरिकता लिएर बसेको अवस्थामा नेपाली नागरिक हुँ भनेर दावी गर्न सक्दैन । नेपाल र विदेशको पनि नागरिकता लिएर नेपाली नागरिकको रुपमा नेपालमा गरिएका कामले वैधानिकता पाउँदैन ।  

विदेशको नागरिकता लिएपछि नेपाली नागरिकता स्वतः खारेज हुने नागरिकता सम्बन्धि कानूनलाई अदालतले थप व्याख्या गरेको छ ।

रवि लामिछानेले अमेरिकी नागरिकता लिएको केही समयपछि त्यागेको तर, पुनः प्राप्तिको प्रक्रियमा नगएको आधार देखाएर सर्वोच्चले उनको सांसद पद खारेज गरिदियो ।  

रवि लामिछानेले २०५० सालमा नेपालको नागरिकता लिएका थिए । २०७० मा अमेरिकी नागरिकता प्राप्त गरे । २०७१ मा अमेरिकी पासपोर्ट लिएर नेपाल आए र नेपाल आएको १६ औं दिनमा नेपालको पासपोर्ट पनि बनाए । 

तर, उनी नेपाली नागरिकता पुनः प्राप्तिको प्रक्रिया सहभागी नै भएनन् । बरू पुरानै नागरिकता देखाएर पासपोर्ट लिने, नेपालमै पत्रकारिता गर्ने, दल खोल्ने र निर्वाचन लड्ने काममा सहभागी भए । यी सबै काम उनले अनागरिक भएर गरेको सर्वोच्च अदालतको फैसलाले प्रमाणित गरिदिएको छ । 

सर्वोच्चको संवैधानिक इजलासले गरेको फैसलामा भनिएको छ, ‘प्रत्यर्थी रवि लामिछानेले प्राप्त गरेको अमेरिकी नागरिकता परित्याग गरेपछि विधिवत् रूपमा नेपाली नागरिकता पुनः कायम गर्ने प्रक्रिया पूरा गरेको नदेखिएको हुँदा निजले प्रतिनिधिसभा सदस्य पदको उम्मेदवार हुन वा सो पदमा निर्वाचित भई कायम रहन मिल्ने देखिएन ।

विदेशको नागरिकता लिएका व्यक्ति पुनः नेपाली नागरिक हुनका लागि नागरिकता ऐन २०६३ र नियमावली २०६३ को नियम ११ बमोजिम प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्ने अदालतले व्याख्या गरेको छ । 

अदालतको फैसलामा भनिएको छ, ‘नागरिकता ऐन २०६३ को दफा १० मा आफुखुशी विदेशी नागरिकता लिएमा अथवा एकैसाथ नेपाली र विदेशी मुलुकको नागरिक हुने अवस्थामा नेपाली नागरिकता नरोजेमा नेपाली नागरिकता कायम नरहने प्रस्ट व्यवस्था रहेको देखिन्छ । विदेशी मुलुकको नागरिकता लिएपछि नेपाली नागरिकता कायम रहँदैन । विदेशी मुलुकको नागरिकता आफुखुशी लिएको वा नेपाली नागरिकता त्यागेको दुवै अवस्थामा नेपाली नागरिकता कामय रहँदैन ।’ 

नागरिकता ऐनको दफा १०(१) मा भनिएको छ, ‘कुनै नेपाली नागरिकले आफूखुसी कुनै विदेशी मुलुकको नागरिकता प्राप्त गरेपछि निजको नेपाली नागरिकता कायम रहनेछैन ।’

ऐनको सोही प्रावधानलाई अदालतले थप व्याख्या गरेर स्पष्ट गरिदिएको हो । 

रवि लामछिानेको नागरिकता विवाद निरूपण गर्दै शुक्रबार सर्वोच्च अदालतले गरेको फैसलाले विदेशको नागरिकता लिएपछि पनि नेपालको नागरिकता नत्यागेका व्यक्तिलाई आफ्नो राष्ट्रिय पहिचान छनोट गर्नुपर्ने स्पष्ट सन्देश दिएको छ ।