काठमाडौँ– गत साता रोजगारीका लागि इथियोपिया पठाइदिने भन्दै तस्करले भारतको जयपुर पुर्याइएका १२ महिलाको उद्धार गरी स्वदेश फर्काइयो ।
ती १२ जनाको समूहमा गोरखागाउँ पालुङटारकी ३६ वर्षीय मनिता जैसी (नाम परिवर्तन) पनि थिइन् । उनलाई इथियोपियाको पर्यटन क्षेत्रमा रोजगारी दिलाउने प्रलोभन देखाएर नेपालबाट १ महिनाअघि एजेन्टले भारतको जयपुर पुर्याएका थिए ।
मनिता काठमाडौँस्थित गौशालाको एक निजी विद्यालयमा सरसफाइको काम गर्दै आएकी थिइन् । त्यही स्कुलमा काम गर्ने क्रममा चिनजान भएका काभ्रेका विक्रम मगर नाम गरेका एजेन्टमार्फत उनी रोजगारीका लागि इथियोपिया जाने भन्दै भारतको जयपुर पुगेकी थिइन् ।
देशभित्र बाँच्न सक्ने रोजगारी नपाएपछि एजेन्टको लहैलहैमा लागेर वैदेशिक रोजगारीमा जान खोज्दा समस्यामा परेको उनी गुनासो गर्छिन् ।
नेपालबाट एजेन्टले इथियोपियाको पर्यटन क्षेत्रमा काम लगाइदिने भन्दै भारत पुर्याएर अलपत्र पारेपछि स्वदेश फर्किएर मगरविरुद्ध वैदेशिक रोजगार विभागमा उजुरी दिन आएको मनिताले सिएन नेपाललाई जानकारी दिइन् ।
वीरगन्ज नाका हुँदै भारतको जयपुर पुग्न ११ दिन लागेको उनले बताइन् । ‘नेपालको सीमा नाघेपछि एजेन्टले मनमा जे लाग्यो त्यही गरे । हामीसँग सहनुभन्दा अन्य केही उपाय थिएन । एकातिर एजेन्टालाई चर्को रकम तिरेर गएका कारण केही बोल्ने अवस्था भएन,’ उनले भनिन्, ‘एजेन्टले भारत पुगेपछि २–४ दिन किन यत्तिकै बस्छौ भनेर यौन व्यापारमा लाग्न बाध्य बनाए । त्यहाँ पुगेपछि नेपाली महिलाको केही लाग्दैन । सहरभन्दा बाहिरका बस्तीमा लगेर राख्छन् ।’
विदेशमा गएर पनि यही काम गर्ने हो भन्दै एजेन्टले शारीरिक शोषण गर्ने गरेको उनको भनाइ छ ।
रोजगारीमा अन्य देश लैजाने भन्दै भारत पुर्याइएका महिलालाई एजेन्टले नै ग्राहक खोजेर होटलमा पुर्याउँछन् । उनीहरूले भनेजस्तो नमान्ने महिलालाई मार्ने धम्की दिएर यौन पेसामा लगाउने गरेको मनिताले सुनाइन् ।
मनिताले एजेन्ट मगरलाई इथियोपियाको रोजगारीमा जान भनेर १ लाख २५ हजार रूपैयाँ नगद दिएकी थिइन् । भारतको जयपुरमा ३३ दिन होटलमा काम गरेको आफ्नो ज्यालासमेत एजेन्टले खाएको उनले बताइन् ।
मनिता नेपालमा मासिक १२ हजार रुपैयाँ कमाउँदै आएकी थिइन् । त्यो पैसाले आफ्नो ज्यान पाल्न नै समस्या भएपछि वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभनमा पर्दा आर्थिक ठगीमा परेको मनिता बताउँछिन् ।
राम्रो आम्दानी हुने र कुनै समस्या नहुने भनेर एजेन्टको प्रलोभनमा परेर इथियोपिया हिँडेकी मनितालाई एजेन्टले भारतको बिहारस्थित मित्या गाउँमा रहेको मामाको घर हिँडेको भन्न लगाएर वीरगन्ज नाका कटाएका थिए ।
‘बाटैपिच्छे एजेन्ट परिवर्तन हुन्छ । उनीहरू रोजगारीमा हिँँडेका महिलालाई फोनसमेत चलाउन नदिई नियन्त्रणमा राख्छन्,’ उनले भनिन्, ‘एजेन्टले जता भन्छन्, त्यतै जानुपर्छ । नत्र कुटपिट गर्न पनि पछि पर्दैनन् । हामीलाई कहाँ लगेको भनेर सोध्दा ‘यस्तो गर्न’ (यौनजन्य शब्द) भनेर जबाफ दिन्छन् ।’
भारतमा प्रायः नेपाली एजेन्ट नै हुने गरेको उनको भनाइ छ । उनीहरूले नेपालको सिमानाबाट मान्छे ओसार्ने काम मात्र गर्ने गरेको उनी बताउँछिन् ।
रोजगारीका लागि तेस्रो देश हिँडेका धेरै महिला भारतमा अलपत्र परेर बसेका छन् । उनीहरूको पैसा एजेन्टले खाएका कारण समस्यामा परेर बस्नुपरेको जयपुरमा भेटिएका धेरै महिलाले बताएको मनिताले जानकारी दिइन् ।
बोल्दैनन् पीडित महिला
नेपाल र भारतका प्रहरी तथा विभिन्न संघसंस्थाको सहकार्यमा १२ महिलाको उद्धार गरेर गत बिहीबार स्वदेश फर्काइयो । उद्धार गरिएका महिलालाई भिजिट भिसामा दुबई हुँदै इथियोपिया पठाउने भन्दै पुस र माघ महिनामा राजस्थानको जयपुर पुर्याइएको माइती नेपालले जनाएको छ ।
पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभन देखाएर नेपाली युवातीलाई भारत हुँदै तेस्रो देश लैजाने क्रम बढेको छ । रोजगारीको खोजीमा जाने प्रायः महिला अशिक्षित, गरिब र वैदेशिक रोजगारीबारे केही जानकारी नै नभएकाहरू हुने गरेको माइती नेपालकी कानुनी सल्लाहकार उमा तामाङ बताउँछिन् ।
रोजगारीको खोजीमा विभिन्न देश पुगेका नेपाली कामदारकै सम्पर्कमा धेरै महिला व्यक्तिगत भिसामा वैदेशिक रोजगारीमा जाने गरेका छन् ।
विदेशमा कार्यरत कतिपय नेपालीले नै आफ्ना सम्पर्कमा रहेका दिदी–बहिनीलाई राम्रो काम छ भनेर तस्करको सम्पर्कमा पुर्याउँदा उनीहरू आर्थिकसँगै शारीरिक शोषणमा पर्ने गरेको उनले बताइन् ।
‘उद्धार गरी स्वदेश फर्काइएका पीडित महिलाले प्रहरी र सम्बन्धित पक्षलाई दिएको बयानमा तस्कारीका बारेमा खुलाउँदैन् । परिवारमा समस्या हुन्छ भन्दै तस्करीका बारेमा उनीहरू नबोल्दा दोषीले उन्मुक्ति पाइरहेका छन्,’ उनले भनिन् ।
वैदेशिक रोजगारीका नाममा भइरहेको तस्करीका सबै घटना बाहिर नआउने गरेको र आएका घटना सामान्य मात्र हुने गरेको उनको भनाइ छ ।
महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार वार्षिक १ हजारभन्दा धेरै महिला रोजगारीको प्रलोभनमा परेर भारत हुँदै अन्य देश जान खोज्दा भारतका विभिन्न सहरमा समस्यामा पर्ने गरेका छन् ।
गत आर्थिक वर्षमा भारतलगायत अन्य देशबाट मन्त्रालयले करिब ९०० जनाको उद्धार गरी स्वदेश फर्काएको थियो । उद्धार गरिएका अधिकांश महिला भएको मन्त्रालयले जनाएको छ ।
मानव तस्करले नेपाली युवतीलाई आकर्षक रोजगारीका लागि भन्दै खाडी देश, अफ्रिका र मलेसियालगायत अन्य देश पुर्याएर जबरजस्ती देहव्यापारमा फसाउने गरेको मन्त्रालयकै तथ्यांकमा उल्लेख छ ।
