वैशाख १० मा हुने उपनिर्वाचनको प्रमुख केन्द्र तनहु–१ भएको छ । जवकि अघिल्लो बिहीबार (चैत १६) भन्दा अघि चर्चा र चासोको केन्द्र चितवन–२ थियो ।

चितवन २ मा हुने उपनिर्वाचनमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का सभापति रवि लामिछाने पनि चुनावी मैदानमा छन् । गत मंसिर १० मा भएको निर्वाचनमा लामिछाने नै यो निर्वाचन क्षेत्रबाट प्रतिनिधि सभाको लागि निर्वाचित भएका थिए । नागरिकता विवादमा सर्वाेच्चको आदेशले लामिछानेको उपप्रधानमन्त्रीदेखि सांसद पदसम्म गएको थियो ।

सोही कारण चितवन २ मा पुनः निर्वाचन हुँदैछ । भारी मतान्तरले लामिछाने विजयी भएको सो क्षेत्रमा पुनः उनी नै उम्मेदवार बनेका छन् । कानुनी अल्झनपछि उनलाई मतदाताले कसरी लिएका छन् भन्ने प्रश्नको कारण चितवन २ चर्चाको केन्द्रमा थियो ।

चैत १६ यता चितवन २ या रवि लामिछाने यो निर्वाचनको ‘क्यान्डिडेट अफ दि इलेक्सन’ रहेनन् । जवकि मंसिर ४ को आम निर्वाचनमा रवि नै क्यान्डिडेट अफ दि इलेक्सन थिए । मंसिर ४ को आम निर्वाचनको चुनावी चर्चा, समाचार, टिप्पणी, विश्लेषण, समीक्षा, चियागफ, प्रतिक्रिया, यानत्यान सबैमा रवि नै थिए ।

मंसिर ४ मा रविले लिएको ठाउँ अहिले डा. स्वर्णिम वाग्लेले लिएका छन् । आफूलाई गर्भे कांग्रेसी बताएर डा. वाग्लेले चैत १६ गते कांग्रेस छोडेको घोषणा गरेका थिए । र, डा. वाग्ले अहिले रास्वपाको तर्फबाट उम्मेदवार बनेर तनहु १ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्य बन्ने प्रयासमा छन् ।

किन छोडे कांग्रेस ?

डा. वाग्लेले गत चैत १६ गते नेपाली कांग्रेस छोडेको सार्वजनिक घोषणा गरेका हुन् । उनले सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा आफूले कांग्रेस छोड्नुपर्ने कारण खुलाएका छन् ।

डा. वाग्लेले लेखेका छन्ः

वि.स. २०४२ सालको ‘सत्याग्रह’ र २०४६ को जन आन्दोलनदेखिको मेरो संलग्नता एवं ५० वर्षदेखिको पारिवारिक विरासत गाँसिएको नेपाली कांग्रेस पार्टीबाट अलग हुने निर्णय गरेको छु ।

त्यस पार्टीभित्र ३० वर्षदेखि परोक्ष र गत १० वर्षदेखि प्रत्यक्ष रुपमा आर्थिक नीति र योजना, बौद्धिक–सैद्धान्तिक विमर्श र प्रशिक्षण एवं अन्तर्राष्ट्रिय वैधताको विस्तारमा उल्लेख्य योगदान गरें । विशेषतः योजना आयोगमा सुशील कोइराला र शेरबहादुर देउवा दुबैले दिनुभएका जिम्मेवारी कौशलका साथ सम्पन्न गरेर मुलुकको मान राख्न सकेकोमा गर्व छ । तर, पछिल्ला वर्षहरुमा कांग्रेस पार्टीभित्रका गतिविधिहरु नियालेका प्रत्येक स्वाभिमानी कांग्रेसजनको शीर निहुरिने अवस्था आएको छ । जननायक बिपी कोइराला, गणेशमान सिंह, सुवर्ण शमशेर र किशुनजीको ऐतिहासिक दल अहिले दाइ–भाउजु–साला–भतिजको अक्षम गिरोहमा परिणत हुने क्रममा छ । 

अब कांग्रेस–कम्युनिष्टका असल मानिसहरु, दलमा आबद्ध नभएका स्वतन्त्रता र समुन्नतिका हिमायती, कुलीन राजनीतिको परिधिभन्दा बाहिर रहेका, एवं विदेशमा बसेपनि नेपालको भलो चिताउने नेपालीहरु मिलेर बलियो वैकल्पिक लोकतान्त्रिक शक्तिको निर्माण गर्नुपर्छ । सुशासनको जगमा स्वच्छ लोकतन्त्र र आर्थिक उन्नतिको एजेण्डा बोक्दै २०८० को शुरुवातसँगै नयाँ सार्वजनिक भूमिकामा सक्रिय हुनेछु । आम नैराश्य चिरेर ‘यो देश बन्छ’ भन्ने आशा जगाउने हो, बनाउने नै हो । जय नेपाल ।

.........................................................

डा. वाग्लेले कांग्रेस छोडेपछि नेपालभित्र उनको सार्वजनिक परिचय थप फराकिलो भएको महसुस गरिएको छ । किनभने कांग्रेसमा रहदासम्म डा. वाग्लेलाई महामन्त्री गगन थापाको टीमका एक युवा अर्थशास्त्रीको रुपमा बढी चिनिन्थ्यो ।

को हुन् डा. वाग्ले ?

वि.स. २०३१ मा गण्डकी प्रदेशको गोरखामा जन्मेका डा. वाग्ले अन्तर्राष्ट्रिय विकास अर्थशास्त्री हुन् । विगत २५ वर्षदेखि नेपालभित्र र बाहिर सक्रिय डा. वाग्ले वि.स. २०७७ देखि २०७९ सम्म राष्ट्र संघीय विकास कार्यक्रम (यूएनडीपी) को न्यूयोर्कस्थित मुख्यालयमा ३६ वटा देश हेर्ने एसिया–प्रशान्त क्षेत्रका प्रमुख आर्थिक सल्लाहकार थिए । त्यसअघि तीन वर्ष राष्ट्रिय योजना आयोगको उपाध्यक्ष एवं सदस्य रहेका वाग्लेले वि.स. २०७२ को महाभूकम्पपछि पुनर्निर्माणका लागि क्षति आकलन गर्ने र उल्लेखनीय अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग जुटाउने कार्यमा विशेष भूमिका खेलेका थिए । नेपाल फर्कनुअघि विश्व बैंक र यूएनडीपीमा वरिष्ठ अर्थशास्त्री रहिसकेका वाग्ले हाल काठमाडौँ विश्वविद्यालयको सेनेट सदस्य एवं सर्वाङ्गीण विकास अध्ययन केन्द्र (आइ.आइ.डी.एस.) का अध्यक्ष छन् ।

नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलनमा वि.स. २०२७ देखि नै उनको परिवारको संलग्नता छ । वि.स. २०४२ को सत्याग्रहदेखि राजनीतिक रुपमा दीक्षित र २०४६ को जनआन्दोलनमा सहभागी भएका वाग्ले नेपाली कांग्रेसको पूर्व महासमिति सदस्य हुन् । वि.स. २०७९ र २०७४ को आम निर्वाचनका लागि घोषणापत्र मस्यौदा गर्नेदेखि आर्थिक नीति र योजना, कार्यक्रम र वैचारिक विमर्शहरुमा उनको नेतृत्वदायी भूमिका रहँदै आएको छ ।

लण्डन स्कुल अफ इकनमिक्स (बेलायत) बाट अर्थशास्त्रमा स्नातक, अमेरिकाको हार्भड विश्वविद्यालयबाट अन्तर्राष्ट्रिय विकासमा स्नातकोत्तर र अष्ट्रेलियन राष्ट्रिय विश्वविद्यालयबाट अर्थशास्त्रमा विद्यावारिधि (पी.एच.डी.) गरेका वाग्लेले उच्च माध्यमिक तहसम्मको अध्ययन बूढानीलकण्ठ स्कूलमा गरेका थिए । वि.स. २०४६ को एस.एल.सी. परीक्षामा उनी नेपालभर दोस्रो (बोर्ड सेकन्ड) भएका थिए ।

विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको मन्त्रीस्तरीय नेतृत्व लगायत दर्जनौं सम्मेलनहरुमा प्रमुख वक्ता वा विज्ञका रुपमा सहभागी हुँदा विश्वका राजनेता र प्राज्ञहरुसँग फराकिलो सम्बन्ध बनाएका डा. वाग्ले आफूले आर्जेको ज्ञान, अनुभव, प्रतिष्ठा र सामाजिक पूँजी नेपाल राष्ट्रकै सम्पत्तिका रुपमा अर्पण र उपयोग गर्ने भन्दै राजनीतिमा होमिएका छन् ।

वाग्लेले उठाएका दुःख र क्षितिजको बिम्ब

डा. वाग्लेले कांग्रेस छोडेर रास्वपाबाट चुनाव लड्ने सार्वजनिक भएपछि उनीमाथि विभिन्न प्रकारका लाञ्छनाहरु पनि लगाइएको छ । कतिपयले उनलाई अवसरवादीको संज्ञा पनि दिएका छन् । नेपाली कांग्रेसबाट प्रसंस्त लाभ लिएको र बढी फाइदा देखेपछि अहिले रास्वपा रोजेको आरोप पनि उनीमाथि लाग्ने गरेको छ ।

नेपाली मनोविज्ञानमा एउटा कुरा जवरजस्ती धसिएको छ– उद्यम व्यवसाय गर्नेहरु नाफाखोर भए, पढेलेखेका मान्छेहरु अवसरवादी भए । यो नेपाली मनमस्तिष्कमा बसेको नकारात्मक भाइरस हो । किनभने उद्यम व्यवसाय गर्नेले नाफा नखोजे के खोज्ने ? पढे लेखेका र क्षमता भएका मान्छेले अवसर नखोजे के खोज्ने ? क्षमता नभएको मान्छेले अवसर खोजेर हुन्छ ? अवसर खोज्ने भनेको डा. स्वार्णिम जस्ता पढेलेखेका र क्षमता भएकाहरुले नै हो । सामान्य पढेलेखेको मान्छेले विश्व बैंकको अर्थशास्त्री बन्ने सपना देखेर हुँदैन । राष्ट्रिय योजना आयोगको उपाध्यक्ष बन्न खोजेर बनिदैन ।

डा. स्वर्णिमसँग अन्तराष्ट्रिय ‘एक्सपोजर’ छ । क्षमता छ । पढाइ छ । उनी विश्वका जुनसुकै ठाउँका आर्थिक फोरममा गएर कुरा राख्न सक्ने नेपालले गर्व गर्न लायक नेपाली हुन् । यस्ता व्यक्तित्वलाई सांसद बनाएर नेपालीको इज्जत घट्दैन, बढ्छ । संसदको गरिमा उचो हुन्छ । 

डा. वाग्लेलाई कुनै पनि मन्त्रालयको जिम्मेवारी दिएर मन्त्री बनाउने हो भने नेपालको लागि एउटा मौका आउन सक्ने देखिएको छ । किनभने डा. वाग्लेको अहिले जे जस्तो छवि बनेको छ, उनको जस्तो ‘एक्स्पोजर’ छ, त्यसले उनी निकट भविष्यमा विश्व बैंक वा अन्तराष्ट्रिय मुद्रा कोषको प्रमुख बन्न सक्ने सम्भावना देखिन्छ । 

डा. स्वर्णिम वाग्ले नेपालले पाएको दोस्रो मौका हो । यसअघि तत्कालिन राजा महेन्द्रको पालामा संयुक्त राष्ट्र संघको महासचिव पद पाउने गरी अवसर प्राप्त भएको थियो । तर, राजा महेन्द्रले संयुक्त राष्ट्र संघको स्थायी प्रतिनिधि रहेका ऋषिकेशलाई फिर्ता बोलाएपछि उनी संयुक्त राष्ट्रसंघको महासचिव हुन पाएनन् । र, त्यो बेला बर्माका समाजवादी नेता उथान्त राष्ट्रसंघको महासचिव बनेका थिए । राजा महेन्द्रले आफूभन्दा ठूलो मान्छे हुनेभयो भनेर ऋषिकेशलाई रोकेको भन्ने कथ्य अझै छ ।

डा. वाग्ले विश्व बैंक वा आइएमएफको प्रमुख हुनको लागि नेपालमा कम्तिमा पनि मन्त्री बन्नुपर्छ  । अहिलेको निर्वाचनबाट उनी सांसद निर्वाचित भएमा मन्त्री बन्ने सम्भावना अधिक छ । तर, यसका लागि उनी सांसदमा निर्वाचित हुनुपर्नेछ भने रास्वपाले उनलाई मन्त्री बनाउनु पर्नेछ ।

र, थप अर्काे कुरा, ऋषिकेश शाहलाई पनि तत्कालिन समाजले डा. स्वर्णिम वाग्लेलाई अहिले भने जस्तै अवसरवादी, अस्थीर जस्ता तक्मा भिराइदिएको थियो ।