काठमाडौं –हाल केही दिन यतादेखि देशका विभिन्न ठाउँमा लागेको डढेलोका कारण देशभर वायु प्रदूषण बढेको छ । डढेलोकै कारण काठमाडौँ उपत्यकासहित देशभर वायु प्रदूषण बढ्दै गएको र केही दिनयता नेपालको वायु अस्वस्थकर बन्दै गएको वातावरण विभागले जनाएको छ ।
विभागका अनुसार अहिले पनि काठमाडाँै उपत्यकामा रहेका सबैजसो वायु प्रदूषण मापन केन्द्रले हावा प्रदूषित भएको जनाएका छन् । काठमाडौँ विश्वकै प्रदूषित सहरको सूचीमा दोस्रो स्थानमा रहेको जनाइएको छ । आइतबार बिहान ९ः३० बजेको हावाको गुणस्तर मापक सूचक (एक्यूआई) का अनुसार काठमाडाँै दोस्रो सूचीमा रहेको हो ।
एक्यूआई ५० भन्दा धेरै भएमा कमजोर स्वास्थ्य भएका समूह जोखिममा पर्छन् भने एक सयभन्दा माथि भएमा सबैका लागि अस्वस्थ हुन्छ । काठमाडौँको एक्यूआई अहिले एक सय ९२ छ । सूचीको पहिलो स्थानमा थाइल्याण्डको च्याङमाइ सहर रहेको जनाइएको छ । च्याङमाइको एक्यूआई दुई सय २२ छ । यसैगरी तेस्रो स्थानमा भारतको दिल्ली, चौथोमा बङ्लादेशको ढाका र पाँचौँ स्थानमा भारतको कोलकाता छ ।
एकाउन्नदेखि सयसम्म एक्यूआई मापन गरिएको वायु सामान्य अवस्थाको मानिने गरिन्छ । त्यसभन्दा माथिको एक्यूआई अस्वस्थकर हुन्छ । एक्यूआई तीन सयभन्दा माथि पुगेमा वायु प्रदूषण डरलाग्दो र घातक हुने बताइएको छ ।
पछिल्लो समय लुम्बिनी प्रदेशसहित गण्डकी, बाग्मती, मधेस र कोसी प्रदेश क्षेत्रमा डढेलो लाग्दा प्रदूषण भएको राष्ट्रिय विपत् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका उपसचिव एवम् डढेलोविद् सुन्दर शर्माले बताए । देशका पूर्वी क्षेत्रमा ४ सयभन्दा बढी क्षेत्रमा आगलागी भइरहेको शर्माले बताए । सानो सङ्ख्यामा आगो लाग्दा खास्सै समस्या नभए पनि व्यापक मात्रामा डढेलो लाग्दा अत्यन्तै प्रदूषण भएको शर्माले बताए । वन विभागका अनुसार अहिले देशभर २८ स्थानमा डढेलो लागेको छ । वैशाख १ गतेसम्म झण्डै एक सय स्थानमा डढेलो लागेको थियो ।
डढेलोबाट उत्पन्न प्रदूषणले दीर्घ रोगीलाई समस्या गराउन सक्ने भएकाले सजग रहन शर्माले आग्रह गरे ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको मापदण्डमा पिएम २ दशमलव १० र न्यूनतम २५ माईक्रोग्राम हुनु पर्ने व्यवस्था छ भने नेपालमा ४० माईक्रोग्राम हुनुपर्ने व्यवस्था छ । तर, उपत्यकासहित तराईमा नेपाल सरकारले तोकेको मापदण्डभन्दा सय पिएम प्रदूषण भएको छ । आँखाले देख्न नसक्ने स–साना धुलोका कणहरू अक्सिजनको माध्यमबाट फोक्सो हुँदै रक्त कोषसम्म पुग्ने भएकाले अत्यन्तै हानिकारक मानिन्छ । आइतबार काठमाडौँको रत्नपार्कमा १४३ पिएम, कीर्तिपुर १५२ पिएम, भैसेपाटी १६५ पिएम, खुमलटार १८१ पिएम छ । जुन विश्व स्वास्थ्य संगठनले तोको भन्दा तेब्बर भन्दा बढी प्रदूषण हो ।
प्रदूषण अझै रहने
तत्काल ठूलो पानी पर्ने सम्भावना नभएकाले वायु प्रदूषण केही दिन कायम रहने अनुमान गरिएको छ । मौसमविदका अनुसार वायु प्रदूषण हट्न ठूलो पानी पर्नुपर्छ वा बेस्सरी हावा चल्नुपर्छ । तर त्यसो नहुँदा कचौरा आकारमा रहेको काठमाडौं उपत्यकामा वायु प्रदूषण कायम छ ।
वर्षाका गतिविधि कम र डढेलोका घटना बढी भएकाले वायु प्रदूषणमा वृद्धि भइरहेको जल तथा मौसम विज्ञान विभागको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको छ । महाशाखाकी मौसमविद सजिना शाक्यले काठमाडौं उपत्यकामा केही दिन पानी पर्ने सम्भावना नभएको बताइन् ।
खासगरी चैत महिनामा आगलागी र डढेलोका घटना बढी हुने भएकाले वायुप्रदूषण पनि बढ्छ ।
यसअघि २०७७ साल चैत महिनामा वायु प्रदूषण बढेपछि सरकारले चार दिन विद्यालय बन्द गराएको थियो ।
