नेपाली ‘मादल’ले कर्णप्रीय र लोकप्रिय बनाएको पहिलो हिन्दी गीतको कथा

काठमाडौं– ७० को दशकमा बलिउड फिल्मको ‘हम दोनो दो प्रेमी दुनियाँ छोड चले, जीवनकी हम सारे रश्मे तोड चले’ बोलको गीत सायदै कमैले मात्र सुनेका होलान्। 

आजका दिनसम्म पनि कर्णप्रीय लाग्ने यस गीतमा जोडिएको छ, नेपाली बाध्य बादनको कथा। 

यो गीत ‘अजनबी’ (१९७४) को हो।

यो गीतमा बलिउडका प्रथम सुपरस्टार राजेश खन्ना र जीनत अमानमा चित्रित गरिएको छ। 

आफ्ना पछ्याउनेहरूबाट भाग्दै गर्दा, तिनीहरू मालवाहक रेलमा चढ्छन्। रेल चलिरहेको छ र दुई प्रेम चराहरू रेलमा गीत गाउँछन्, एउटा घाँस थुप्रोबाट अर्कोमा उफ्रिँदै जुन रेलले बोकेको छ। 

रेलहरूले धेरैजसो समय कोइला बोकेका हुन्छन्, तर तपाईंले राजेश खन्ना र जीनत अमान कोइला बोकेका गाडीहरूमा उफ्रिने अपेक्षा गीतका लागि अन्याय हुने थियो।

युगल गीत किशोर कुमार र लता मङ्गेशकरले गाएका छन्। 

आनन्द बक्सीका शब्दहरू धेरै रोमान्टिक र कामुक छन्। 

आफ्नो बुबासँग मिलेर उत्कृष्ट रेल गीतहरू सिर्जना गर्ने आरडी बर्मन यस गीतका संगीत निर्देशक हुन्।

हो, उनै आरडी बर्मनले यस गीतमा पहिलो पटक नेपाली बाध्य बाधन मादलको प्रयोगलाई निक्कै सुन्दर हिसाबले प्रस्तुत गरेका थिए। 

यस गीतको एउटा विशेष पक्ष भनेको नेपाली वाद्ययन्त्र ‘मादल’ को प्रयोग हो। 

मादल नेपाली लोकसंगीतमा प्रख्यात बाजा हो, जुन विशेष गरी पहाडी भेगमा लोकगीत र नृत्यमा प्रयोग गरिन्छ। 

मादलको ताल तथा ध्वनि लयबद्ध र उर्जाशील हुने भएकाले यसलाई फिल्मी संगीतमा प्रयोग गर्दा पनि एक अनौठो सौन्दर्य पैदा हुन्छ।

‘हम दोनो दो प्रेमी’ गीतमा रञ्जित गजमेरले मादल बजाएका थिए। गजमेर नेपाली संगीत उद्योगका चर्चित संगीतकार मात्र नभई भारतीय फिल्म संगीत उद्योगमा पनि आफ्नो महत्त्वपूर्ण योगदान दिने व्यक्ति हुन्। 

उनी आरडी. बर्मनको संगीत टोलीमा काम गर्थे र उनले मादललाई हिन्दी फिल्मी संगीतमा परिचय गराउने महत्वपूर्ण भूमिका खेले।

मादलको तालले गीतलाई एक विशेष नेपाली र पहाड़ी लय दिएको छ, जसले गीतलाई थप ऊर्जा प्रदान गर्छ।

यस गीतको धुन लोकशैलीको भएकाले मादलको प्रयोगले थप मौलिकता र विशेषता दिएको छ।

मादल प्रयोग गरेर नेपाली लोकसंगीतको झल्को हिन्दी संगीतमा प्रस्तुत गरिएको छ, जसले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नेपाली वाद्ययन्त्रलाई चिनाउने अवसर दिएको छ।

त्यसो त रञ्जित गजमेर ८० र ९० को दशकमा नेपाली फिल्म उद्योगमा उत्कृष्ट संगीतकार थिए। जसका गीत नेपाली फिल्म उद्योगमा अहिले पनि कालजयी छन्। 

उनले संगीत दिएको नेपाली फिल्महरूमा कुसुमे रुमाल, साइनो, लाहुरेलगायत अन्य धेरै फिल्म सामेल छन्। यी फिल्मका गीतहरू नेपाली संगीत इतिहासमै लोकप्रिय बनेका छन्। 

रञ्जित गजमेरले केवल नेपाली फिल्म संगीतमा मात्र नभई भारतीय फिल्म तथा संगीत क्षेत्रमा पनि योगदान गरेका अन्य फिल्म पनि छन्। 

आरडी. बर्मनको टोलीमा रहेर धेरै चर्चित हिन्दी फिल्महरूको संगीत व्यवस्थापन गरेका थिए। ‘हरे राम हरे कृष्ण’ फिल्मको ‘कांची रे कांची रे’ गीतमा पनि नेपाली मादलको उत्कृष्ट प्रयोग गरिएको थियो।