अफगानिस्तानबाट हराए पाँच लाख अमेरिकी हतियार !

काठमाडौँ - अफगानिस्तानबाट पाँच लाख हतियार हराएको खुलासा भएको छ । बीबीसीको रिपोर्टका अनुसार ती हतियारहरु या त बेचिएका छन् या त तस्करी गरिएका छन् ।

संयुक्त राष्ट्रसंघले यीमध्ये केही हतियारहरू अल-कायदासँग सम्बन्धित अतिवादी संगठनहरूको हातमा पनि परेको आशंका गरेको छ ।

एक पूर्व अफगान अधिकारीले बीबीसीलाई बताएअनुसार २०२१ मा तालिबानले अफगानिस्तानमाथि पुनः नियन्त्रण लिएपछि उनीहरूले लगभग १० लाख सैन्य हतियार र उपकरणहरूको भण्डार फेला पारेका थिए ।

यी मध्ये धेरैजसो अमेरिकाको आर्थिक सहयोगमा खरिद गरिएका थिए । यसमा अफगानिस्तानबाट आएका पुराना हतियारहरू समावेश थिए, जसमा अमेरिकामा निर्मित एम ४ र एम १६ राइफलहरू पनि समावेश थिए ।

२०२१ मा तालिबान अगाडि बढ्दै जाँदा, अफगान सैनिकहरूले या त आत्मसमर्पण गरे या आफ्ना हतियार र सवारी साधनहरू लिएर भागेका थिए । त्यस्तै, अमेरिकी सेनाले पनि आफ्ना केही सैन्य उपकरणहरू त्यहाँ छोडेको थियो ।

बीबीसीले गत वर्ष दोहामा भएको संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्को प्रतिबन्ध समितिको बैठकमा तालिबानले आधा सैन्य उपकरण र हतियार हराएको स्वीकार गरेको उल्लेख गरेको छ । यस समितिका एक व्यक्तिले करिब पाँच लाख हतियार हराएको बताएका थिए ।

संयुक्त राष्ट्र संघले फेब्रुअरीमा जारी गरेको एक प्रतिवेदनमा अल-कायदासँग सम्बन्धित संस्थाहरूले कालो बजारबाट यी हतियारहरू किनिरहेको बताएको थियो । यसमा तहरीक-ए-तालिबान पाकिस्तान, इस्लामिक मुभमेन्ट अफ उज्बेकिस्तान, पूर्वी तुर्किस्तान इस्लामिक मुभमेन्ट र यमनको अन्सारुल्लाह मुभमेन्ट तालिबान समावेश छन् । तालिबान सरकारका उपप्रवक्ता हमदुल्लाह फितरतले बीबीसीसँग कुरा गर्दै हतियारहरू अत्यन्त सावधानीपूर्वक भण्डारण र सुरक्षा गरेको दाबि गरेका थिए । उनले भने, 'हतियारको तस्करी वा बेपत्ता पारिएको कुरा गलत हो । सबै हलुका र भारी हतियारहरू पूर्ण रूपमा सुरक्षित राखिएको छ ।'

२०२३ मा संयुक्त राष्ट्रसंघको एक प्रतिवेदनले तालिबानले जफत गरिएका २० प्रतिशत अमेरिकी हतियार स्थानीय कमाण्डरहरूलाई दिएको बताएको थियो । यी कमाण्डरहरू आ-आफ्नो क्षेत्रमा स्वतन्त्र छन् । यही कारणले गर्दा हतियारको कालोबजारी हुन्छ ।

संयुक्त राष्ट्रसंघले आफ्नो रिपोर्टमा भनेको छ- 'स्थानीय कमाण्डर र मिलिशियाहरू बीच शक्ति सुदृढीकरण गर्न ठूलो मात्रामा हतियार उपहार दिइँदैछ । यो यी हतियारहरूको प्रमुख स्रोत बनेको छ ।'

कान्दाहारका एक पूर्व पत्रकारले बीबीसीलाई भने, तालिबानले सत्ता कब्जा गरेको एक वर्षसम्म त्यहाँ खुला हतियार बजार थियो, तर अब यो व्हाट्सएप मार्फत भइरहेको छ । स्थानीय कमाण्डरहरू र धनी व्यक्तिहरू मिलेर नयाँ र प्रयोग गरिएका अमेरिकी हतियार र सैन्य उपकरणहरूको व्यापार गरिरहेका छन् । यीमध्ये धेरैजसो हतियार अफगान सेनाले छोडेका छन् ।

संयुक्त राष्ट्रसंघले आफ्नो प्रतिवेदनमा भनेको छ, अमेरिकी विशेष महानिरीक्षक अफ अफगानिस्तान पुनर्निर्माणसँग रेकर्ड गरिएका हतियारहरूको संख्या सबै स्रोतहरूबाट प्राप्त जानकारी भन्दा कम छ । संयुक्त राष्ट्रसंघले पनि आफ्नो २०२२ को प्रतिवेदनमा सही तथ्याङ्क सङ्कलन गर्न असमर्थ भएको स्वीकार गरेको छ । विगत केही वर्षदेखि विभिन्न अमेरिकी विभाग र संस्थाहरूले अफगानिस्तानमा सैन्य उपकरणहरू आपूर्ति गर्दै आएका छन् ।

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले बारम्बार अफगानिस्तानबाट हतियार फिर्ता गर्ने बताएका छन् । यो अझै पनि एउटा ठूलो राजनीतिक मुद्दा रहेको छ ।  ट्रम्पले ८५ अर्ब डलर बराबरका अत्याधुनिक हतियार त्यहाँ छोडिएको बताउदै आएका छन् । ट्रम्पको तथ्याङ्क सधैं शंकास्पद हुने गर्दछ किनभने अफगानिस्तानमा खर्च गरिएको पैसामा तालिम र तलबमा हुने खर्च पनि समावेश छ । गत वर्ष, स्टकहोम इन्टरनेशनल पिस रिसर्च इन्स्टिच्युटले विश्वका शीर्ष २५ निर्यातकर्ताहरूको सूची तयार पारेको थियो । यस सूचीमा अफगानिस्तानलाई समावेश गरिएको थिएन । ट्रम्पलाई जवाफ दिँदै तालिबानका प्रमुख प्रवक्ता जबिहुल्लाह मुजाहिदले अफगान टिभीलाई भने, 'हामीले यी हतियारहरू अघिल्लो सरकारबाट कब्जा गरेका छौं । तिनीहरू देशको सुरक्षा र रक्षाको लागि प्रयोग गरिनेछ ।'

तालिबानले नियमित रूपमा अमेरिकी हतियार प्रदर्शन गर्छन् । यसमा बग्राम एयरफिल्ड पनि समावेश छ, जुन मुख्य अमेरिकी-नेटो बेस थियो । उसले यसलाई आफ्नो विजयको प्रतीकको रूपमा प्रस्तुत गर्दछ । २०२१ मा अफगानिस्तानबाट अमेरिकी फिर्ता पछि, पेन्टागनले पछाडि छोडिएका सैन्य उपकरणहरू निष्क्रिय पारिएको दाबि गरेको थियो । यद्यपि, तालिबानले त्यागिएका अमेरिकी हतियारहरू प्रयोग गरेर एक उत्कृष्ट सेना निर्माण गरेको छ ।

अमेरिकी हतियारको सहयोगमा नै तालिबानले राष्ट्रिय प्रतिरोध मोर्चा र इस्लामिक स्टेट समूहको क्षेत्रीय सहयोगी इस्लामिक स्टेट खोरासन प्रान्त जस्ता आफ्ना शत्रु समूहहरूमाथि प्रभुत्व स्थापित गरेको छ ।

तालिबानले अहिले 'सयौं' हाई मोबिलिटी मल्टिपर्पज ह्वील्ड भेहिकल, एन्टी-माइन एम्बुस प्रोटेक्टेड भेहिकल र ब्ल्याक हक हेलिकप्टरहरू अझै पनि कान्दाहारका गोदामहरूमा भण्डारण गरेको छ ।

तालिबानले प्रचार भिडियोहरूमा आफूले कैद गरेका केही सैन्य उपकरणहरू देखाएको छ, तर ब्ल्याक हक हेलिकप्टरहरू प्रयोग गर्न उनीहरूसँग तालिम र प्राविधिक विशेषज्ञताको अभाव छ । यस बाहेक, अमेरिकाका धेरै उत्कृष्ट सैन्य उपकरणहरू अझै पनि प्रयोगमा छैनन् ।

यद्यपि, तालिबानले आफ्नो कारबाहीमा हम्भी र साना हतियार जस्ता सरल उपकरणहरूको प्रयोग बढ्दो रूपमा गरिरहेको दाबि गरिएको छ ।